Aigats, que n’i avia e que n’i a tostemps. Aué, en Comenge, que son mens grèus que bèth temps a.

Eth 14 de junh de 1818, Sent Blancat deras Castanhas que coneguec un auratge tarrible. Que plavec dinc a 8 oras deth ser. Era Sava qu’entrèc enas maisons, que destrusic eras cuelhudas e que s’emportèc eths ponts. Qu’èran ponts de husta dambe saumèrs e pèças traversèras ajustadas dambe cavilhas de hèr. Entà emparar eths passants, que i avia parabandas de husta ajustadas tanben dambe cavilhas de hèr. Eth endeman, eth conselh municipau que decidèc de tornar bastir eths ponts : eth un, eth Pont de Devant era Glèisa, dambe materiaus naus, eths autes dus dambe eths tròces emportats.

Mès tard, eth 23 de junh de 1875, Garona que coneguec un aigat deths bèths. Eth domau per Tolosa que demorèren famoses. Mès, d’après eras observacions conservadas, que tocava mès de ua vila peth camin deth flume : Montrejau, Gordan e Polinhan, Ausson, Pontlat e Talhaborg, Bòrdas d'Arribèra, Valentina, Sent Gaudenç, Miramont de Comenge, Estanhcarbon.

Erosament, eras installacions idrolicas deth sègle XX^au que heren baishar eth risc !

Sent Miquèu qu’arriba, qu’ei eth moment de tirar era mèu e eth temps deras hèiras, dera desamontanhada. Eth occitan qu'utiliza mès de un mòt entà parlar d’aquera sason. Bien solide, coma quasi totas eras autas lengas romanicas, que vam trobar un derivat deth latin autumnus, que serà autona, cosins deth italian e deth corsec autunno, deth sarde autunnu, deth castilhan otoño, deth portugués outono, deth romanés toamnă o encara deth francés automne e deth anglés autumn.

D’après eth diccionari francés Le Littré, que legièm : « de autumnus o meslèu auctumnus ; en efèt aqueth mòt que ven d'augeo, aumentar, e qu’a donc era madeisha arraïtz coma auctor, autor (voy. ce mot) ; (…) qu’arrespon ara fòrma μενος en grèc, e manas en sanscrit ; auctumnus que significa donc era sason qu’ei aumentada, quei enriquida ».

Era Autonada, qu’ei un rendètz-vos arreconegut deth monde occitan a Carbona. Que’s parla tanben d’autonada entaras cuelhudas tardivas, peths casaus o peras pèças, coma tiradas de dehòra. Coma ac ditz Soulé de Ventura : « en octòbre, sason deras bèras, totas eras sègas que son leitèras »…

Eths Catalans que parlan de tardor, nòm qu’arretrobam tanben en gascon dera vath deth Arbàs e de quauques punts deths Coserans.

En lengadocian, qu’exista tanben eth vocable tardor mès tanben davalada. Tardor que deisheria mès sentir aquera idèia d'estiu que’s perlonga doçament abans de devarar cap ath ivèrn mès corau a partir de Totsants (Martror) e de Sent Martin. Que i a parlars gascons que parlan de « la baisha ». Que’s pòt interpretar coma era baishada deth solelh, eth efèt, passat eth equinòcci d’autona, eths dias que contunhan de baishar dinc ath punt mès « baish », a tocar de Nadau, entath solstici d’ivèrn.

Ara conferéncia que hérem sus era Sent Joan a Arrienh (Vathmala) que’s passèc un « miracle lingüistic ». Que hoc eth prumèr còp que hérem un conferéncia tot en gascon, eth francés hora estat lenga estrangèra, eth public participèc en gascon dambe argalh e vigor. Presqueben totas eras valeas deth Coserans qu’èran representadas e aquiu, en aqueth borbolh de lenga viva que mos chorrèren dus autes mòts entà parlar dera autona sustot emplegats per Vathmala e delà era Còra : « era horrada » o « era orrada » e « era abòr ».

Horrada : que caleria bilhèu interpretar aqueth nòm coma « era sason on torna era nèu » se solaments e’u podíam arrestacar ath solide a hora. En efèt, en gascon de Vathmala « era hora » qu’ei « ua piada en camin mòg, quan i a arròs o nèu / camin mercat ena nèu après eth passatge de quauquas personas » (Bethmale, glossaire illustré - association Bethmale, vies et parlers). Que’s poiria bilhèu botar en relacion dambe eth vèrbe horar /traucar (horadar) o horar/traupir, mès que caleria hèr mès arrecèrcas.

Enfin, eth mot abòr, agòr o gòrra plan corent en Gasconha occidentala e pirenenca que son cosins deth mòt basco agor sec, tarit, estèrle e agorril que s’emplega encara en basco de ara entà parlar deth mes d’aost.

Eth monde que parlan tanben dera sason dera castanha… E entà saber eth temps, se vòu hèr bèth o maishant, que cau auèitar « en temps dera hauguèra, era arribèra (per capvath, ath nòrd), en temps dera castanha, era montanha (per capsús, cap a sud).

Ara descobèrta deth Coserans de ger, d’aué e de deman per Gérard Tougne e Jean-Paul Ferré, autors de Histoire du Couserans, un pays pyrénéen méconnu

29€ - Arreservacion abans eth 11/09 : 06 83 07 10 64 joly.c3@wanadoo.fr

Organizat peth Rotary Club

Basat sus eth occitan tau coma e’s parla ací en Comenge, era lenga ensenhada que’s noirís deras collectas hètas en Comenge e en Coserans, entà arretrobar eths mòts de tot dia ! Aqueth talhèr qu’ei un moment conviviau qu’abareja discussion, jòcs e exercicis, visitas, intervencions o autas activitats creativas que permeten de hèr chorrar eth gascon de faiçon ludica e activa, e en tot descobrir o tornar descobrir ua cultura amagada o maumiada...

Alternància entram descobèrta e explicacion dera lenga e oralitat blossa.

Animat per Matiu Fauré

Prètz : 130€/an (prètz en baishar)

Organizacion : M.J.C. de Sent Gaudenç, en partenariat dambe Eth Ostau Comengés.

Contact : 05 61 94 66 45 / info@mjc-st-gaudens.org / https://www.mjc-st-gaudens.org /
mathieu.faure@ostaucomenges.org

Arrepresa deth talhèr de conversacion. Que s’adreça aths que parlan occitan un bricalh, plan, dambe passion o que'n son pècs e qu'an enveja d'arretrobà's, entà partatjar eth plaser de discutar e d’escambiar sus subjèctes variats ena lenga deth país. En tota simplicitat e en un ambient conviviau.

Animat per Matiu Fauré.

Arrensenhaments, inscripcions :
lacafetiere.aurignac@gmail.com / 06 76 68 59 43

Cine paraulas "Soirée de soutien au Cinéma Les Variétés"

Projeccion deth film en gascon, sos-titolat en francés

Eth vin de casa (46 mn, Jean-Paul Ferré, Renaud Lassalle - 2013)

Sinòpsis :S’aqueth país n’ei pas conegut pera qualitat deth son vin, bèth temps a, guaireben cada maison qu’avia era sua vinha, e mèma, a bèths còps, eras suas vinhas. Ué, fòrça que son estadas arrigadas mes que’n sobra encara bèras uas, mercés a quauques ahuecats. Dambe aqueth film, qu’aprengueratz ce qu’ei un hautin, que descobriratz eth nom deths òrdes locaus, que veiratz ce quin cau entreténguer era vinha, ath long dera annada, que seguiratz eras etapas dera fabricacion d’aqueth « vin petit » e bilhèu, qu’auratz hame de tastà’u. Mes ací, atencion, qu’auratz besonh de tres mans entà’u béve’u : un entà ténguer eth veire, e duas entà arrapar-vos aths barròts dera cadièra !

Escambi en prenséncia d’Eth Ostau Comengés e tasta-vin.

Organizat peth Cinemà Les Variétés en partenariat dambe Eth Ostau Comengés

Organizat peths Amics d’Aulús e dera Valea deth Garbet.

Arrensenhament : Estelle entaths Amics d'Aulús e dera Valea deth Garbet 07 50 52 77 17